Xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ: Cơ hội lớn, thách thức nhiều

Thông tin trên được Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu ra tại cuộc họp về triển khai nhiệm vụ tháo gỡ vướng mắc cho ngành thủy sản, tổ chức tại Hà Nội ngày 19/3.

Báo cáo tại cuộc họp, ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết kim ngạch xuất khẩu thủy sản 2 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 1,4 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong đó kim ngạch xuất khẩu tôm đạt 532 triệu USD, tăng 26,4%; cá tra 221 triệu USD, giảm 6,2%; xuất khẩu cá ngừ đạt 126,481 triệu USD, giảm nhẹ 3,5% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu thuỷ sản sang Hoa Kỳ trong 2 tháng đầu năm đạt 193 triệu USD, chiếm 13,8% trong tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, ngành thủy sản Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn. Ông Nguyễn Hoài Nam cho hay mới đây, VASEP nhận được thông báo từ Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ (NOAA), Bộ Thương mại Hoa Kỳ, về việc Hoa Kỳ thực thi các quy định của Luật Bảo vệ thú biển (MMPA). Sự việc này sẽ có tác động trực tiếp đến xuất khẩu nhiều loài hải sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong thời gian tới.

Theo đó, Cơ quan chức năng của Hoa Kỳ thông báo về phán quyết sơ bộ không công nhận tương đồng các biện pháp quản lý và bảo tồn thú biển của Việt Nam đối với 12 nghề khai thác hải sản, gồm: Nghề lưới rê, lưới cuốn, lưới vây, câu, lưới kéo đơn/đôi... Các loài hải sản bị ảnh hưởng bao gồm cá ngừ mắt to/vây xanh/vây vàng/vằn, cá kiếm, mực, cá mú, cá thu, cá hồng, cua...

Lý do chính mà NOAA đưa ra là Việt Nam chưa đảm bảo đầy đủ các biện pháp quản lý và giám sát để hạn chế sát thương hoặc đánh bắt không chủ ý đối với thú biển, cũng như chưa ban hành quy định cụ thể phù hợp với tiêu chuẩn của Hoa Kỳ. NOAA yêu cầu Việt Nam bổ sung bằng chứng và tiến độ thực hiện kế hoạch quản lý trước ngày 1/4/2025, với kết luận cuối cùng được công bố trước ngày 30/11/2025. Nếu không đáp ứng được yêu cầu, các sản phẩm hải sản từ những nghề khai thác này sẽ bị cấm nhập khẩu vào Hoa Kỳ từ ngày 1/1/2026.

Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng có kế hoạch mở rộng Chương trình Giám sát Thủy sản Nhập khẩu (SIMP), yêu cầu nhà nhập khẩu cung cấp thêm thông tin chi tiết, làm tăng chi phí tuân thủ. Với kim ngạch xuất khẩu 1,8 tỷ USD vào Hoa Kỳ trong năm 2024, chiếm phần lớn trong tổng kim ngạch thủy sản Việt Nam, quy định của MMPA và SIMP có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành hàng này, đe dọa uy tín và vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trước nguy cơ trên, ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường thành lập tổ công tác liên ngành, bao gồm đại diện Bộ Ngoại giao, Bộ Công thương, để đàm phán với NOAA và đề nghị gia hạn thời gian tuân thủ. VASEP cũng kiến nghị thuê chuyên gia Hoa Kỳ, đặc biệt là những người từng làm việc tại NOAA, để tư vấn các biện pháp đáp ứng yêu cầu của MMPA.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống quy định bảo vệ thú biển, đồng thời thu thập và cung cấp đầy đủ bằng chứng về tiến độ thực hiện các biện pháp quản lý trước ngày 1-4 để đáp ứng yêu cầu của NOAA, tránh nguy cơ bị cấm nhập khẩu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh Hoa Kỳ là thị trường trọng điểm, do đó cần ưu tiên giải quyết ngay vấn đề liên quan đến MMPA. Tại cuộc Hội nghị triển khai nhiệm vụ quý II của khối thủy sản và kiểm ngư ngày 19/3, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã chỉ đạo các đơn vị khẩn trương hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn và quy chuẩn, đặc biệt trong lĩnh vực nuôi biển, nhằm đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn như Hoa Kỳ.

Ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để củng cố vị thế tại thị trường Hoa Kỳ, nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức từ các quy định nghiêm ngặt như MMPA và SIMP. Với sự đồng lòng của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân, cùng các giải pháp đồng bộ và quyết liệt, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua khó khăn, phát huy tối đa tiềm năng và đưa thủy sản trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.