Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu

Sáng 21/10, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp Viện Friedrich Naumann Foundation (CHLB Đức) tổ chức hội thảo “Xuất khẩu Việt Nam trước yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu”.

Hội thảo nhằm định hướng hành động để doanh nghiệp Việt Nam tiếp tục xuất khẩu bền vững sang thị trường quan trọng này.

Các chuyên gia cho biết, trong vài năm gần đây, Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều quốc gia thành viên như Đức, Pháp, Hà Lan đã ban hành và chuẩn bị thực thi hàng loạt quy định pháp lý mới về giám sát, đánh giá và phòng ngừa rủi ro liên quan đến quyền con người và môi trường trong chuỗi cung ứng - gọi chung là "thẩm định chuỗi cung ứng".

Đáng chú ý, hai văn bản pháp lý mang tính nền tảng là Luật về nghĩa vụ thẩm định chuỗi cung ứng của doanh nghiệp (SCDDA) của Đức (có hiệu lực từ 1/1/2023) và Chỉ thị về thẩm định tính bền vững của doanh nghiệp (CSDDD) của EU (có hiệu lực từ 25/7/2024). Dù chủ yếu áp dụng cho các tập đoàn, doanh nghiệp có trụ sở tại châu Âu, nhưng phạm vi tác động lan tỏa đến toàn bộ hệ thống nhà cung ứng toàn cầu, trong đó có Việt Nam.

“Việt Nam hiện là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt ở các ngành dệt may, da giày, điện tử, nông - thủy sản. EU vẫn luôn là thị trường xuất khẩu lớn và ổn định nhất của chúng ta. Tuy nhiên, với những quy định mới, các doanh nghiệp Việt Nam chắc chắn sẽ đối mặt với nhiều thách thức về minh bạch thông tin, tiêu chuẩn môi trường và quyền con người”, ông Tuấn cảnh báo.

Ông Tuấn nhấn mạnh, việc từ chối cung cấp thông tin hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như bị từ chối đơn hàng, thậm chí bị loại khỏi chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh đó, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp Việt Nam lại đang ở mức rất thấp. Khảo sát nhanh do VCCI thực hiện tháng 7-8/2025 cho thấy phần lớn các chủ thể ở Việt Nam chưa từng nghe nói tới các quy định thẩm định chuỗi cung ứng. Với Chỉ thị CSDDD của EU, văn bản có mức độ nhận biết cao nhất, thì cũng có tới 48% phản hồi chưa từng biết tới, 46,7% đã nghe nói nhưng chưa tìm hiểu sâu.

Ông Tuấn chỉ ra một thực tế đáng báo động từ khảo sát, có tới 59,3% doanh nghiệp xuất khẩu sang EU chưa từng nghe nói đến các quy định này; 36,6% chỉ mới nghe nói nhưng chưa tìm hiểu chi tiết. Khoảng cách lớn giữa chính sách đang thay đổi ở châu Âu và sự sẵn sàng của doanh nghiệp Việt là vấn đề đáng lưu tâm.

Theo VCCI, doanh nghiệp Việt cần chủ động xây dựng năng lực về thẩm định chuỗi cung ứng, đặc biệt trong lĩnh vực lao động và môi trường - hai yếu tố cốt lõi được EU nhấn mạnh.

Khi được khách hàng hoặc đối tác châu Âu yêu cầu phối hợp thẩm định, doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ yêu cầu, soi chiếu với pháp luật trong nước, xác định trách nhiệm cụ thể và phối hợp chặt chẽ trong triển khai. Nên đưa nội dung thẩm định chuỗi cung ứng vào kế hoạch hoạt động thường xuyên, tạo các kênh hỗ trợ doanh nghiệp thành viên, giúp họ đáp ứng yêu cầu từ thị trường EU.

Các cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực lao động, môi trường, sản xuất, xuất khẩu và thương mại quốc tế cũng cần tham gia hỗ trợ doanh nghiệp; nhận diện, cảnh báo rủi ro vi phạm các tiêu chuẩn; đồng thời xác nhận, chứng nhận phù hợp theo yêu cầu của đối tác châu Âu.

Từ góc nhìn quốc tế, bà Vanessa Steinmetz, Giám đốc Viện FNF Việt Nam cho biết: "Thị trường châu Âu là một trong những điểm đến xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, cách thức tiếp cận đang thay đổi mạnh mẽ. Việc giúp doanh nghiệp nắm bắt kịp thời các quy định mới sẽ góp phần định hình chiến lược xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu trong thời gian tới".

Theo bà Vanessa, đáp ứng yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội xây dựng lòng tin giữa nhà sản xuất - nhà cung cấp - người tiêu dùng. Doanh nghiệp thể hiện được minh bạch, trách nhiệm và quản trị tốt sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội và vị thế bền vững hơn trên thị trường quốc tế.

Để biến thách thức thành cơ hội, TS Nguyễn Thị Thu Trang - Trưởng nhóm nghiên cứu, Phòng WTO và Hội nhập, Ban Pháp chế, VCCI, đã đưa ra những khuyến nghị cụ thể.

Doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, cập nhật và nâng cao nhận thức về những quy định mới của EU, từ đó chuẩn bị sẵn sàng về nguồn lực, quy trình và hệ thống quản lý. Cùng với đó, việc tăng cường trao đổi, phối hợp với các đối tác châu Âu trong quá trình thực hiện thẩm định chuỗi cung ứng khi được yêu cầu là điều không thể thiếu, giúp xây dựng niềm tin và duy trì quan hệ hợp tác lâu dài.

Ở tầm vĩ mô, các hiệp hội ngành hàng và cơ quan quản lý Nhà nước được khuyến nghị đẩy mạnh công tác thông tin, đào tạo và hỗ trợ doanh nghiệp. Cụ thể là tổ chức các hội thảo, khóa tập huấn, phát hành tài liệu hướng dẫn, đồng thời nhận diện và cảnh báo sớm các rủi ro liên quan đến quyền lao động và môi trường.

Bên cạnh đó, cần hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác xác minh, chứng thực sự tuân thủ, đồng hành cùng họ trên con đường phát triển bền vững tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm.