Xuất khẩu xi măng số lượng lớn không phải là giải pháp bền vững

Xuất khẩu xi măng, clinker tiếp tục duy trì đà tăng trưởng, nguồn cung xi măng trong nước cũng đang tăng lên do tốc độ đầu tư mở rộng vẫn đang tiếp tục, dù đã được điều chỉnh cho phù hợp với tốc độ tiêu thụ xi măng dựa trên tăng trưởng kinh tế và chiến lược phát triển ngành xây dựng. Tuy nhiên, nếu xét về lượng tiêu thụ nội địa thì những năm gần đây gần như không tăng, mà có dấu hiệu đang chững lại.

Ở bình diện chung của ngành, xét về sản lượng, thì kênh xuất khẩu đã “cứu” các doanh nghiệp khỏi cảnh dư thừa do nguồn cung đã vượt cầu tới 40 triệu tấn trong quý I/2021. Nhờ xuất khẩu tăng vọt, tiêu thụ toàn ngành vẫn đạt trên 100 triệu tấn.

Bởi vậy, trong ngắn hạn, việc xuất khẩu nhiều có thể giải tỏa năng lực sản xuất trong nước, nhưng về lâu dài, đây không phải là giải pháp bền vững. Xi măng là ngành khai thác tài nguyên không tái tạo, xuất khẩu nhiều sẽ làm cạn kiệt tài nguyên, nhất là trong bối cảnh bị ép giá, lợi nhuận không lớn.

Ngoài ra, ngành xi măng có rủi ro lớn do chi phí giá than và giá điện chiếm 40- 45% giá thành sản xuất clinker (vốn chiếm hơn 60% chi phí nguyên liệu đầu vào sản xuất xi măng). Ông Nguyễn Công Bảo, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Xi măng Fico-YTL nhận định trên báo Đầu Tư rằng, kênh xuất khẩu giúp tiêu thụ một sản lượng đáng kể trong ngành xi măng, nhưng chỉ cần giá than và điện tăng nhẹ, thì hiệu quả xuất khẩu sẽ giảm đi đáng kể.

Trung Quốc và Philippnes đang là địa chỉ tiêu thụ chính yếu của ngành xi măng, với tổng sản lượng 29 triệu tấn năm 2020. Sự phụ thuộc quá lớn vào 2 thị trường này cũng là một nguy cơ, bởi khi một trong 2 thị trường này điều chỉnh sản lượng nhập khẩu, doanh nghiệp xi măng sẽ trở tay không kịp.

Đại diện doanh nghiệp trên cũng xác nhận, giá xuất khẩu clinker hiện chỉ 34-35 USD/tấn, nhưng trong bối cảnh dư cung lớn, thì có những thời điểm, giá nào doanh nghiệp cũng phải xuất, thay vì chịu cảnh hàng tồn kho và các nhà nhập khẩu nắm rất chắc điều này.

Theo một số chuyên gia kinh tế nhìn nhận, những vấn đề trên phải đánh giá một cách kỹ lưỡng hơn nữa giữa các bộ ngành và cơ quan quản lý. Nếu muốn định hướng cho xuất khẩu thì bắt buộc cần tính đến việc điều chỉnh quy hoạch ngành nhằm đảm bảo cơ sở về pháp lý cho việc thực hiện.

Hơn nữa, hiệu quả của xuất khẩu xi măng cần tính đến nguyên tắc thị trường, tức là đầu vào của các nguyên nhiên liệu cho ngành công nghiệp đó, chứ không thể tiếp tục trợ giá dưới bất kỳ hình thức nào vì thực tế giá điện, xăng dầu điều hành theo nguyên tắc thị trường, do vậy buộc các doanh nghiệp phải tính đúng, tính đủ để từ đó có hướng sản xuất, cải tiến công nghệ cũng như thay đổi kỹ năng quản trị kể cả trong hoạt động thị trường, xuất khẩu nhằm đảm bảo chi phí và nâng cao hiệu quả trong tiêu thụ và xuất khẩu xi măng.