Panama 'bơm' 8,5 tỷ USD nâng cấp kênh đào, né câu hỏi về công ty Trung Quốc khi bị Mỹ 'soi'

Tờ South China Morning Post (SCMP) đưa tin, vào ngày 16/9, chính quyền Panama đã công bố kế hoạch trị giá 8,5 tỷ USD để hiện đại hóa và mở rộng Kênh đào Panama trong một thập kỷ tới, đồng thời tránh né câu hỏi về việc liệu CK Hutchison có trụ sở tại Hồng Kông hay các công ty khác được cho là có liên quan tới Trung Quốc có thể tham gia các dự án trong tương lai hay không, trong bối cảnh Washington lo ngại về ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với tuyến đường thủy này.

Có thể mất khách nếu không có thêm năng lực mới

Theo SCMP, Hutchison Ports - một chi nhánh của CK Hutchison - đã quản lý các cảng ở Balboa và Colon ở hai đầu đối diện của Kênh đào Panama kể từ những năm 1990.

Vai trò của công ty này đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ Washington - nơi các nhà lập pháp và thành viên trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump coi doanh nghiệp này là đại diện cho ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với kênh đào.

Trong bài phát biểu nhậm chức vào đầu năm nay, Tổng thống Trump cũng từng tuyên bố sẽ giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama bằng vũ lực nếu cần thiết, cáo buộc Panama đã trao cho Trung Quốc quá nhiều ảnh hưởng trong hoạt động khai thác kênh đào.

Theo SCMP, chiến lược "Tầm nhìn 2025–2035" của Panama đặt ra bốn ưu tiên nhằm nâng cấp kênh đào Panama: một hồ chứa mới trên sông Indio, một đường ống dẫn khí hóa lỏng dài 76 km, các cảng container mới và mở rộng các hành lang hậu cần.

Ricardo Vazquez Morales - Quản trị viên Kênh đào Panama - cho biết các dự án này nhằm mục đích duy trì tính cạnh tranh của tuyến đường thủy này và phù hợp với sự thay đổi thương mại toàn cầu.

Ông Vazquez chỉ ra sự gia tăng lưu lượng propan, butan và etan xuất khẩu từ bờ biển Vịnh Mỹ sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và các điểm đến khác ở châu Á.

Ông cho biết nhu cầu đối với các sản phẩm năng lượng này dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong vòng 10 năm, đồng thời cảnh báo rằng Panama có thể mất khách vào tay các tuyến đường đối thủ nếu không có thêm năng lực mới.

Quản trị viên này cũng trích dẫn sự gia tăng đột biến về lượng hàng hóa vận chuyển từ châu Á đến Mỹ khi các doanh nghiệp gấp rút vận chuyển hàng hóa trước khi Tổng thống Trump công bố mức thuế quan mới trong vài tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của ông.

Sự biến động của thị trường lớn đến mức rất khó dự đoán điều gì sẽ xảy ra vào ngày mai", Vazquez nói. "Sự bất ổn đó khiến kênh đào cần phải nâng cao năng lực và duy trì khả năng cạnh tranh."

Tính trung lập đang bị giám sát chặt chẽ

SCMP đưa tin, kế hoạch nâng cấp kênh đào này được công bố trong bối cảnh tính trung lập của kênh đào Panama đang phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ hơn. Jose Ramon Icaza - Bộ trưởng Bộ Các vấn đề về Kênh đào Panama - gọi tính trung lập là "một giá trị toàn cầu" và cho biết tuyến đường thủy này sẽ tiếp tục phục vụ tất cả các quốc gia "mà không phân biệt đối xử".

Tại một phiên họp của Liên Hợp Quốc hồi tháng 8 do Tổng thống Panama Jose Raul Mulino chủ trì, Bắc Kinh đã bảo vệ nguyên tắc đó trong khi Washington cảnh báo về "ảnh hưởng quá lớn của Trung Quốc" đối với cơ sở hạ tầng quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ.

Tranh cãi về CK Hutchison trở nên gay gắt hơn vào tháng 7 khi Tổng chưởng lý Panama mở cuộc điều tra về cáo buộc hành vi sai trái của Công ty Cảng Panama (PPC) - công ty con của CK Hutchison tại địa phương, đơn vị quản lý các cảng Cristobal và Balboa.

Đồng thời, theo SCMP, CK Hutchison đang tìm cách bán cổ phần tại hơn 40 cảng trên toàn thế giới trong một thỏa thuận trị giá 22,8 tỷ USD với Liên doanh do tập đoàn tài chính BlackRock (Mỹ) và hãng tàu Mediterranean Shipping Co (Thụy Sĩ) dẫn đầu. Bắc Kinh đã gây sức ép để một nhà đầu tư Trung Quốc tham gia thương vụ, làm gia tăng sự giám sát tại Panama.

Vào ngày 16/9, khi được hỏi liệu các công ty Trung Quốc hoặc các doanh nghiệp có liên quan đến nhà nước khác có được phép cạnh tranh để giành quyền khai thác cảng mới hay không, Quản trị viên kênh đào Panama Vazquez từ chối nêu tên các quốc gia cụ thể.

"Các tiêu chí lựa chọn vẫn chưa được xác định", ông nói. "Chính quyền sẽ trình lên hội đồng quản trị và họ sẽ quyết định."

Ông Vazquez lập luận rằng Panama nên hành động nhanh chóng trong bối cảnh sự chú ý của thế giới vẫn tập trung vào kênh đào này. "Trong 6 hoặc 7 tháng qua, Panama đã được coi là một trung tâm hậu cần quốc tế", ông nói.

"Tất cả các cuộc thảo luận về cảng biển, tất cả các cuộc thảo luận về phương thức vận tải, từ BlackRock cho đến những gì chúng ta thấy ngày nay, đều cho thấy thực tế rằng chúng tôi [Panama] là một trung tâm thương mại quan trọng", ông nói thêm. "Panama đang được truyền thông nhắc đến, đang được bàn luận, và cơ hội này không thể bỏ lỡ."