Châu Phi - thị trường tiềm năng, mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt Nam

Châu Phi hiện có dân số hơn 1,4 tỷ người và dự kiến vượt 2,5 tỷ người vào năm 2050. Đây là một trong những khu vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới, kéo theo sự gia tăng mạnh mẽ của tầng lớp trung lưu và nhu cầu tiêu dùng. Mặc dù châu Phi thường bị nghĩ là xa xôi và khó khăn, nhưng thu nhập bình quân đầu người ở nhiều quốc gia châu Phi đang có sự cải thiện và tăng trưởng, thậm chí một số nơi có mức chi tiêu cao hơn Việt Nam.

Một lợi thế mạnh của Việt Nam so với các đối thủ cạnh tranh khác là quan hệ chính trị tốt đẹp và đang được củng cố giữa Việt Nam và các nước châu Phi, với sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Chính phủ, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động thương mại.

Dù kim ngạch xuất nhập khẩu song phương giữa Việt Nam và Châu Phi năm 2024 đạt khoảng 4 tỷ USD xuất khẩu và 5,5 tỷ USD nhập khẩu, nhưng con số này vẫn còn khá khiêm tốn với nhiều quốc gia, cho thấy dư địa hợp tác còn rất lớn.

Trong khi đó, các quốc gia châu Phi đang có nhu cầu lớn về các mặt hàng nông sản, lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng thiết yếu, máy móc thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp, vật liệu xây dựng… những lĩnh vực mà Việt Nam có thế mạnh.

Về phía Việt Nam, Việt Nam là nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về gạo, cà phê, hạt tiêu, hạt điều và thủy sản. Năm 2024, xuất siêu nông sản của Việt Nam đạt gần 18 tỷ USD. Gạo Việt Nam đã có mặt tại hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ. Ngoài ra, ngành công nghiệp chế biến, dệt may, điện tử, hàng gia dụng của Việt Nam cũng phát triển mạnh mẽ, có khả năng cung ứng đa dạng chủng loại hàng hóa với chất lượng ngày càng cao.

Các chuyên gia kinh tế nhận định châu Phi là thị trường có sức mua ngày càng lớn, tỷ suất lợi nhuận cao và không đặt ra những rào cản kỹ thuật quá khắt khe như Liên minh châu Âu (EU). Đây là cơ hội lớn cho hàng hóa Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường truyền thống đang có nhiều biến động.

Tiến sĩ Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, nhấn mạnh rằng khi Hiệp định Thương mại Tự do Lục địa Châu Phi (AfCFTA) được triển khai đầy đủ, Việt Nam sẽ có cơ hội lớn để đẩy mạnh xuất khẩu vào khu vực này do hàng hóa hai bên có tính bổ sung cao, không cạnh tranh trực tiếp.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia để chinh phục thị trường châu Phi không phải là điều dễ dàng. Khoảng cách địa lý xa, chi phí vận chuyển cao, thiếu thông tin thị trường và khung pháp lý còn chưa hoàn chỉnh là những rào cản lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Thêm vào đó, tình trạng thanh toán quốc tế chưa ổn định, cơ sở hạ tầng logistics còn yếu, và đặc biệt là vấn đề rủi ro chính trị tại một số quốc gia cũng là những yếu tố mà doanh nghiệp cần tính toán kỹ lưỡng.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, Chính phủ Việt Nam đang thúc đẩy đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại, đầu tư, tránh đánh thuế hai lần, bảo hộ đầu tư… nhằm tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho hợp tác song phương.

Đồng thời, các đề án hợp tác đã được Bộ Công Thương ban hành như “Tăng cường quan hệ thương mại với Liên minh châu Phi giai đoạn 2022–2025”, “Thúc đẩy trao đổi thương mại một số mặt hàng xuất nhập khẩu có thế mạnh giữa Việt Nam với các thị trường trọng điểm tại châu Phi giai đoạn 2024-2026” hay “Phát triển quan hệ Việt Nam – Trung Đông – Châu Phi” cũng đang đi vào triển khai thực chất.

Phía Việt Nam cũng hoan nghênh các đoàn doanh nghiệp châu Phi, đặc biệt là từ Senegal, Maroc, Nigeria... sang Việt Nam tham dự các hội chợ lớn như Vietnam Expo, Vietnam Foodexpo, Viet Nam International Sourcing... nhằm tăng cường giao lưu kinh doanh và tìm kiếm cơ hội hợp tác thực tế.

Trước những biến động khó đoán tại các thị trường xuất khẩu chủ lực như Trung Quốc, châu Âu và Mỹ, Việt Nam đang nỗ lực chuyển hướng tìm kiếm và mở rộng thị trường sang khu vực châu Phi. Đây được đánh giá là một bước đi chiến lược, phù hợp với xu thế đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng toàn cầu.