Làn sóng xe điện bùng nổ làm lộ ra "kẽ hở" ở Trung Quốc: Trung bình 1.000 xe chỉ có một xưởng sửa chữa

Trước đây, Ngô Cảnh Đông (một thợ sửa chữa xe ở Liêu Ninh, Trung Quốc) tin rằng mình có thể sửa chữa bất cứ thứ gì. Người thợ máy 51 tuổi này đã dành ba thập kỷ sửa chữa và tinh chỉnh đủ loại xe cộ.

Rồi đến năm 2023, một chiếc xe điện xuất hiện tại xưởng của anh. Chủ xe chỉ một yêu cầu đơn giản là thêm chất làm lạnh điều hòa, nhưng anh không thể làm được. Với doanh số bán xe điện nội địa tăng vọt, anh Ngô tin chắc rằng công nghệ mới này sẽ thay đổi ngành công nghiệp ô tô.

Khoảng trống khi phát triển xe điện

Đến tháng 8, Ngô Cảnh Đông đã hoàn thành khóa học cấp tốc về bảo trì xe điện và chuyển đến Tô Châu, một thành phố đi đầu trong sự bùng nổ xe điện của đất nước. Cuộc đua hướng tới năng lượng sạch của Trung Quốc đã đặt xe điện lên hàng đầu. Tuy nhiên, sự chuyển đổi nhanh chóng này đang phơi bày những vết nứt trong hệ sinh thái sửa chữa ô tô của quốc gia này.

Không giống như xe chạy xăng, xe điện vận hành trên hệ thống phức tạp hơn. Việc sửa chữa chúng không chỉ đòi hỏi kiến thức cơ khí mà còn cần các công cụ chính xác, thử nghiệm nghiêm ngặt và một bộ kỹ năng hoàn toàn mới. Rất ít xưởng sửa chữa được trang bị để xử lý sự thay đổi này, và các chương trình đào tạo thường tốn kém, mất thời gian và thường lỗi thời.

Và khi làn sóng xe điện đầu tiên sắp hết hạn bảo hành, người tiêu dùng ngày càng phàn nàn về các lựa chọn sửa chữa hạn chế và thời gian chờ đợi lâu để được bảo dưỡng ngoài bảo hành.

Thách thức không chỉ giới hạn ở những cá nhân như anh Ngô — toàn bộ ngành sửa chữa xe điện Trung Quốc đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực trầm trọng. Đến năm 2025, ngành xe điện sẽ cần 1,2 triệu lao động, nhưng vẫn còn thiếu hụt hơn 1 triệu nhân lực , với 80% thiếu hụt nằm ở dịch vụ hậu mãi.

Ước tính, Trung Quốc có 397.000 xưởng sửa chữa xe chạy bằng xăng nhưng chỉ có chưa đến 20.000 xưởng chuyên về xe điện. Tức là cứ 1.000 xe điện lưu thông trên đường thì chỉ có hơn một xưởng dịch vụ.

Trong khi đó, hiện nay, chưa đến 100.000 công nhân được đào tạo để xử lý việc sửa chữa xe điện, với những thiếu sót nghiêm trọng về kỹ năng như thử nghiệm pin, phân tích dữ liệu lớn và công nghệ lái xe tự động.

Các thợ sửa xe chỉ còn cách cập nhật kiến thức

“Cách học nhanh nhất là thông qua cả lý thuyết và thực hành,” anh Ngô giải thích. Các khóa đào tạo sửa chữa xe điện được quảng cáo rộng rãi trên mạng, nhưng chi phí khá cao — thường vượt quá 10.000 NDT (hơn 36 triệu đồng) — và chất lượng cũng không đồng đều. "Giáo viên sẽ chia sẻ những nguyên tắc cơ bản, nhưng phần còn lại là do bạn tự tìm hiểu", anh Ngô nhớ lại.

Việc sửa chữa xe điện đòi hỏi kiến thức lý thuyết về điện và vật lý. Nếu không có kiến thức này, các thợ sửa xe có thể biết vấn đề nằm ở đâu, nhưng không biết tại sao nó lại xảy ra hoặc cách sửa chữa.

Sau khi hoàn thành khóa học, anh đã dành 40 ngày thực tập tại một xưởng sửa chữa xe điện. Để có đủ trình độ, anh cũng học thêm chứng chỉ chính thức về kiểm tra và sửa chữa xe điện do Bộ Giao thông Vận tải cấp và chứng chỉ thợ điện hạ thế.

Tuy nhiên, Ngô Cảnh Đông vẫn là một trong số ít. Một cuộc khảo sát gần đây của Hiệp hội Thương mại Bảo dưỡng và Sửa chữa Ô tô Trung Quốc cho thấy chỉ chưa đến một phần tư số kỹ thuật viên sửa chữa hiện tại của Trung Quốc có chứng chỉ thợ điện hạ thế cần thiết cho việc sửa chữa xe điện.

Cơ hội mở ra

Với những ai sẵn sàng thích nghi, thành quả sẽ đến nhanh hơn mong đợi. Tháng 8/2024, Ngô Cảnh Đông nhận chức thợ máy trưởng tại Tô Châu, và được tăng lương đáng kể.

Với diện tích 2.400 mét vuông, xưởng sản xuất luôn tràn ngập các công cụ kiểm tra điện áp cao, chẩn đoán chính xác và máy hàn laser phục vụ cho công việc sản xuất pin phức tạp — những thiết bị mà anh chưa từng xử lý trước đây.

Công ty này là một trong số ít cửa hàng độc lập ở Tô Châu sẵn sàng ứng phó với làn sóng xe điện sắp tới.

Phải mất gần ba năm, công ty mới xây dựng được xưởng sửa chữa như ngày nay. Khi làn sóng xe đầu tiên sắp hết hạn bảo hành, các cửa hàng sửa chữa độc lập như Ruilaiman đang chuẩn bị cho nhu cầu tăng vọt. "Chúng tôi vẫn đang trong giai đoạn đầu của thị trường phụ tùng năng lượng mới", Duan Jie, một trong những chủ cửa hàng, cho biết. "Nhưng chúng tôi rất lạc quan về tiềm năng của nó."

Thời hạn bảo hành cho xe điện thường kéo dài từ ba đến tám năm và hầu hết người tiêu dùng hiện nay đều tin tưởng vào các đại lý - được gọi tại địa phương là cửa hàng 4S (bán hàng, phụ tùng thay thế, dịch vụ và khảo sát) - hoặc các trung tâm dịch vụ được ủy quyền để được sửa chữa miễn phí.

Tuy nhiên, nhu cầu vẫn có xu hướng tăng lên. Tại Ruilaiman, phần lớn công việc sửa chữa và bảo dưỡng xe điện đến từ các công ty gọi xe địa phương, những đơn vị hiện đã hết hạn bảo hành. Xưởng đã hợp tác với bảy công ty, xử lý 25 đến 30 xe mỗi ngày, hé lộ viễn cảnh tương lai khi hàng triệu xe điện nữa sẽ hết hạn bảo hành trong những năm tới.

Những cá nhân như anh Ngô có thể đã tìm được chỗ đứng cho mình, nhưng số các thợ sửa xe chấp nhận chuyển đổi như anh chưa nhiều. Để thu hẹp khoảng cách kỹ năng ngày càng gia tăng, các trường dạy nghề Trung Quốc đang nỗ lực đáp ứng nhu cầu về kỹ thuật viên xe điện lành nghề.