Thả sinh vật chưa đến 1mm ra ruộng mía: Đột phá ý tưởng đưa mía Việt chinh phục Mỹ, EU

Đối với người dân vùng Đông Nam Bộ, mía là một trong những cây trồng chủ lực, gắn bó sâu sắc với đời sống kinh tế và văn hóa nông thôn. Mỗi vụ mía, người trồng đặt vào đó cả mồ hôi và kỳ vọng: từ khâu làm đất, trồng cây, chăm bón đến thu hoạch.

Nhưng kể từ năm 2014, sâu đục thân 4 vạch đầu nâu (Chilo tumidicostalis) bất ngờ xuất hiện tại nhiều vùng trồng mía nơi đây. Kết hợp với các loài sâu đục thân cũ, chúng gây thảm họa cho người trồng mía: Hàng trăm nghìn hecta mía bị tàn phá, khiến năng suất giảm mạnh từ 10-30%, có nơi thất thu hoàn toàn.

Bài toán đặt ra là làm sao để kiểm soát sâu đục thân mía mà không lạm dụng thuốc hóa học - vốn đội phí và phá vỡ cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường?

Lời giải đến từ dự án sản xuất thử nghiệm "Nhân nuôi, sản xuất hàng loạt ong mắt đỏ phòng trừ sâu đục thân hại mía trên địa bàn tỉnh Tây Ninh" của Công ty Cổ phần Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC AgriS) và Sở KHCN tỉnh Tây Ninh.

Thiên địch của sâu đục thân gây hại

Chính là Ong mắt đỏ (Trichogramma sp.) - sinh vật kích thước chỉ tính bằng mm. Con trưởng thành dài dưới 1 mm (1 mm bằng 0,1 cm).

Đặc tính quan trọng nhất của loài ong này chính là tập tính đẻ trứng ký sinh vào bên trong trứng của các loài sâu hại. Khi trứng ong mắt đỏ nở, con non sẽ tiêu thụ dinh dưỡng từ bên trong trứng sâu, khiến trứng chết đi, không còn khả năng nở ra sâu hại.

Bằng việc chủ động nhân nuôi và phát tán ong mắt đỏ vào đồng ruộng, người trồng lúa có thể tận dụng loài thiên địch này để tiêu diệt sâu đục thân, nhưng vẫn bảo vệ môi trường cũng như không gây tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trên nông sản.

Kể từ năm 2019, sau quá trình nghiên cứu, TTC AgriS đã sản xuất và áp dụng giải pháp ong mắt đỏ trên diện rộng, lên đến hơn 7.000 ha mía mỗi năm, chủ yếu tập trung tại vùng nguyên liệu canh tác theo hướng hữu cơ.

Năm 2022, TTC AgriS đã xây dựng Giải pháp IPM dựa vào Ong mắt đỏ nhằm mục đích vừa đảm bảo kiểm soát dịch hại hiệu quả, tăng hiệu quả kinh tế và loại bỏ dần thuốc trừ sâu, tiến tới Net Zero về thuốc trừ sâu vào năm 2035.

Hiện TTC AgriS đã xây dựng lộ trình phát triển diện tích áp dụng giải pháp "Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) dựa vào Ong mắt đỏ" từ 2025 - 2032 trở đi, với mục tiêu đạt quy mô 70.000 ha, tiến tới thương mại hóa dịch vụ IPM quy mô lớn. Từ đó, đưa IPM dựa vào Ong mắt đỏ trở thành chuẩn mực trong canh tác nông nghiệp bền vững tại Việt Nam, góp phần thực hiện hóa mục tiêu "Net Zero" không chỉ cho doanh nghiệp, mà cho cả hệ sinh thái nông nghiệp.

Bà con "hái quả ngọt"

Từ những ngày đầu còn ngần ngại sử dụng phương pháp IPM dựa vào Ong mắt đỏ (do hiệu quả kiểm soát sâu trên các diện tích áp dụng ong mắt đỏ thể hiện chậm, phải mất 2 – 3 năm), bằng sự tận tụy của đội ngũ TTC AgriS và Sở KHCN tỉnh Tây Ninh, bà con đã được trang bị ý thức về canh tác bền vững, bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Nhờ liên tục mở rộng diện tích áp dụng mà chương trình giúp duy trì tỷ lệ hại ổn định ở mức 3 – 4%, giảm chi phí kiểm soát sâu 35 – 57% so với biện pháp hóa học, đồng thời giảm phát thải từ 3.600 – 7.200 tấn CO₂ mỗi năm, bảo vệ đa dạng sinh học và tạo thêm việc làm cho phụ nữ tại địa phương.

Thêm vào đó, cây mía thu hoạch được cho giá trị cao, giúp đời sống bà con được cải thiện. Từ đó góp phần giúp TTC AgriS xây dựng thương hiệu mía hữu cơ Việt Nam, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang các thị trường cao cấp như Mỹ và EU.

Đến nay, sản phẩm Đường hữu cơ TTC AgriS đã đạt được Chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), EU và China do tổ chức Control Union cấp, Chứng nhận về Fair Choice và Fair Trade.

Từ hành trình bền bỉ hàng thập kỷ sử dụng sinh vật chưa đến 1mm, TTC AgriS đã và đang góp phần giúp ngành mía của Việt Nam đảm bảo tiêu chuận “xanh – sạch – không dư lượng hóa chất”, vừa giúp cải thiện đợi sống người dân, vừa nâng cao giá trị xuất khẩu. Đây là động lực kinh tế quan trọng để nhân rộng mô hình.