Hưng Yên: Sản xuất lúa hữu cơ, phát triển nông nghiệp sạch bền vững

Chặng đường dài, đầy gian truân thử thách

Theo các chuyên gia nông nghiệp, gạo hữu cơ là sản phẩm của cây lúa được trồng theo phương pháp tự nhiên, sử dụng phân bón hữu cơ, vi sinh, không sử dụng thuốc trừ sâu. Cây lúa được trồng tập trung theo từng vùng quy hoạch sản xuất bài bản nhằm giảm thiểu sâu bệnh gây hại.

Vào vụ mùa năm 2022, ông Hoàng Văn Lưu cùng HTX Nông nghiệp Song Lãng là 1 trong 2 đơn vị nhận được sự hỗ trợ từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Bình cũ về thực hiện mô hình trồng lúa hữu cơ trên địa bàn tỉnh. Sau nhiều năm miệt mài, ông Lưu cùng các cộng sự đã trải qua rất nhiều những khó khăn, để đưa mô hình trồng lúa hữu cơ đi vào thực tế.

Ngay từ những ngày đầu, khi mà mô hình trồng lúa hữu cơ còn xa lạ với bà con địa phương, ông Lưu cùng các cộng sự đã thức khuya dậy sớm, tập trung mọi nguồn lực nghiên cứu. Họ áp dụng nhiều cách khác nhau để xây dựng lên 1 phương án tối ưu phù hợp nhất áp dụng mô hình trên chính mảnh đất quê hương, nơi mà trước nay những cây lúa được gieo trồng theo cách truyền thống là sử dụng thuốc sinh học. Bên cạnh đó, để có đủ diện tích áp dụng mô hình, ông Lưu cũng phải đi đến từng ngõ, gõ cửa từng nhà huy động bà con cho thuê lại ruộng đất, tạo ra một vùng riêng biệt, đủ để thực nghiệm.

Ông Hoàng Văn Lưu – Giám đốc HTX Nông nghiệp Song Lãng cho biết: "Hiện nay mô hình trồng lúa hữu cơ của bên HTX đang áp dụng với diện tích là 10ha. Thời gian đó, khi bắt đầu áp dụng mô hình trồng lúa hữu cơ, chúng tôi không nhận được sự ủng hộ từ người dân. 

Bởi lẽ, khi mới áp dụng mô hình, sản lượng lúa mỗi vụ đều có năng suất rất thấp, chỉ khoảng 40 - 80 kg/1 sào, trong khi đó, nếu áp dụng phương thức trồng lúa truyền thống, sử dụng thuốc sinh học thì mỗi vụ đạt trên 2 tạ/sào. Mặt khác, khi chuyển đổi mô hình, ban đầu phải đầu tư số tiền rất lớn để cải tạo đất, bảo vệ nguồn nước, bảo vệ thực vật, phân bón, tích tụ ruộng đất để làm vùng đệm và thâm canh theo quy chuẩn nhất định.

Để có đủ diện tích thực hiện, ban đầu tôi cùng đồng chí trưởng thôn phải đi đến từng nhà để vận động. Với hơn 200 hộ sở hữu diện tích nằm trong vùng mà HTX thuê để thực hiện mô hình thì có một số hộ họ vẫn thích canh tác, chúng tôi lại phải huy động các phần diện tích ở khu khác để trao đổi với họ, rất gian nan và tốn thời gian. Bởi lẽ, khi mà thực hiện mô hình trồng lúa hữu cơ này cần phải có 1 phần diện tích thống nhất, liền mạch, chỉ cần có 1 phần diện tích nằm trong vùng canh tác sử dụng phương thức khác thôi là sẽ làm lây lan ra tất cả và công sức đầu tư cũng sẽ thành công cốc".

Song hành với khó khăn trong việc huy động người dân, tích tụ ruộng đất thì vấn đề nguồn nước cũng là một vấn đề nan giải. Bởi khi áp dụng mô hình trồng lúa hữu cơ nguồn nước là một yếu tố đặc biệt quan trọng để đánh giá chính xác kết quả của mô hình, trong đó, nguồn nước để sử dụng cho tưới tiêu phải là nước đầu nguồn không bị ô nhiễm. Từ đó, việc mở rộng mô hình lại vô tình trở thành một bài toán nan giải.

"Không phải nguồn nước ở vùng nào cũng có thể sử dụng được; phải là hệ thống nước từ các con sông lớn như sông Hồng, sông Trà Lý hay những vùng đầu nguồn thì mới đảm bảo. Trong khi đó, tại một số HTX nằm giáp khu vực thành phố, dân cư đông đúc, nguồn kênh mương dẫn nước thường bị ô nhiễm do nước thải sinh hoạt, nên gần như không thể áp dụng mô hình canh tác hữu cơ. Nếu muốn triển khai, buộc phải đầu tư hệ thống lọc nước hiện đại như ở Israel, kéo theo chi phí ban đầu rất lớn. Chính vì vậy, việc mở rộng mô hình trồng lúa hữu cơ không thể làm đại trà, mà phải căn cứ vào điều kiện đặc thù của từng vùng” - ông Lưu chia sẻ.

Đứng trước những khó khăn như vây, bằng tấm lòng nhiệt huyết với cây lúa và mong muốn tạo ra một sản phẩm sạch, đặc trưng của vùng quê, ông Lưu cùng các cộng sự vẫn ngày đêm mệt mài, nghiên cứu để tìm ra những phương án phù hợp nhất, nhằm mở rộng vùng trồng lúa hữu cơ, góp phần phát triển ngành nông nghiệp địa phương nói riêng và cả nước nói chung.

Sự đền đáp xứng đáng

Sau 3 năm với 6 vụ canh tác miệt mài, HTX Nông nghiệp Song Lãng dưới sự dẫn dắt của ông Hoàng Văn Lưu đã kiên trì áp dụng quy trình sản xuất hữu cơ theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 11041:2017. Từ việc sử dụng mạ khay, máy cấy, phân bón vi sinh cho đến triển khai các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp trên diện rộng, mô hình đã khẳng định tính hiệu quả và bền vững. Kết quả, HTX đã được cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ - minh chứng cho nỗ lực không ngừng của tập thể và cá nhân trong hành trình theo đuổi nền nông nghiệp sạch.

Ông Lưu cho biết: "Từ khi trồng và áp dụng mô hình canh tác lúa hữu cơ, thực sự đã đem lại nhiều giá trị so với việc canh tác truyền thống. Thứ nhất đó là hiệu quả về kinh tế: Mô hình bước đầu cho thấy canh tác lúa hữu cơ đã dần cải tạo đất, hạn chế sâu bệnh hại, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ảnh hưởng tới chất lượng nông sản cũng như môi trường xung quanh và sức khỏe của con người. Cùng với đó, xây dựng thương hiệu gạo an toàn, chất lượng từ đó nâng cao giá thành sản phẩm.

Thứ 2 là hiệu quả xã hội, môi trường, mô hình góp phần nâng cao hình ảnh, giá trị trồng trọt của tỉnh đến doanh nghiệp, người tiêu dùng tại thị trường trong nước và quốc tế; Tạo ra sản phẩm trồng trọt có nguồn gốc xuất xứ, an toàn thực phẩm và đủ các điều kiện tham gia cạnh tranh, hội nhập quốc tế; Cải thiện môi trường sinh thái, tạo môi trường xanh, sạch, đẹp, bảo vệ sức khỏe của nhân dân và thu hút du lịch sinh thái với nông nghiệp, nông dân; Thay đổi tư duy sản xuất của nông dân về thị trường và hội nhập quốc tế với chính sản phẩm nông nghiệp".

Từ những thành quả đạt được, với mong muốn nhân rộng mô hình trồng lúa hữu cơ nói riêng và sản xuất nông sản hữu cơ nói chung, ông Lưu kỳ vọng Nhà nước và tỉnh sẽ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết là tổ chức các chương trình tập huấn, nâng cao nhận thức và kỹ năng sản xuất hữu cơ cho nông dân; đồng thời có chính sách hỗ trợ kỹ thuật, kinh phí nhằm khuyến khích các hộ nông dân và HTX mạnh dạn chuyển đổi mô hình canh tác. Qua đó, không chỉ góp phần nâng cao giá trị nông sản, bảo vệ môi trường sinh thái, mà còn từng bước xây dựng thương hiệu nông sản hữu cơ đặc trưng của tỉnh.