Trái dứa Việt có cơ hội trở thành “quả vàng” của nông nghiệp xuất khẩu

Việt Nam đang đứng trước một cơ hội vàng để biến trái dứa, loại quả tưởng chừng quen thuộc thành “ngôi sao” mới của ngành nông sản xuất khẩu.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, tính đến hết tháng 5/2025, dứa Việt Nam đã có mặt tại hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Thị trường lớn nhất là Liên minh châu Âu (EU) với kim ngạch 16,56 triệu USD, chiếm 48% tổng giá trị xuất khẩu, trong đó Liên bang Nga dẫn đầu với 9,4 triệu USD. Thị trường Hoa Kỳ đứng thứ hai với 7,2 triệu USD, chiếm 20,9%.

Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam (VINAFRUIT) Đặng Phúc Nguyên cho biết, Việt Nam là một trong những nước có sản lượng dứa lớn trên thế giới; theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, diện tích trồng dứa cả nước hiện vào khoảng 52.000ha, trong đó diện tích cho thu hoạch đạt 48.000ha, năng suất trung bình 184,1 tạ/ha, sản lượng đạt khoảng 860.000 tấn và được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam. Mục tiêu đến năm 2030 là đạt 55.000 - 60.000 ha với sản lượng 800.000 - 950.000 tấn. Các tỉnh trọng điểm gồm Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Nam, Tiền Giang, Kiên Giang.

Đáng chú ý, cơ cấu sản xuất đã được điều chỉnh để trồng rải vụ, bảo đảm cung cấp dứa tươi quanh năm, đặc biệt là vụ trái mùa từ tháng 11 đến tháng 3, đáp ứng công suất chế biến và xuất khẩu. Diện tích trái vụ hiện chiếm 30 - 40% tổng diện tích.

Theo nghiên cứu, quy mô thị trường dứa thế giới đạt 28,79 tỷ USD năm 2024 và dự kiến tăng trưởng với tốc độ CAGR 6,33%/năm, lên 39,13 tỷ USD vào 2029. Châu Âu và Bắc Mỹ chiếm tới 50% nhu cầu tiêu thụ, cho thấy dư địa xuất khẩu còn rất lớn. Costa Rica, Indonesia và Philippines hiện là ba quốc gia xuất khẩu dứa hàng đầu thế giới.

Điểm mạnh của dứa Việt nằm ở sự đa dạng về giống: từ dứa Queen (Nữ hoàng) thơm ngọt, dứa Cayen quả to đến dứa siêu ngọt MD2 - giống dứa "thống trị" thị trường thế giới. Riêng MD2 hiện chiếm 50-55% thị phần toàn cầu và tới 75% thị phần châu Âu nhờ năng suất và chất lượng vượt trội. Ngoài quả tươi, dứa còn là nguồn nguyên liệu chế biến phong phú: nước ép, dứa đóng hộp, mứt, dứa sấy khô… Ngay cả phụ phẩm như lá, thân cũng có thể tận dụng làm thủ công mỹ nghệ hay phân hữu cơ, tạo giá trị gia tăng đáng kể.

Nhiều địa phương đang chú trọng xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ dứa, giúp giảm bớt tình trạng được mùa mất giá và nâng cao giá trị sản phẩm.

Mặc dù sở hữu nhiều lợi thế, song nhiều chuyên gia vẫn nhận định ngành dứa còn đối diện không ít khó khăn khi bộ giống còn đơn điệu, thiếu các giống dứa chất lượng cao và kháng sâu bệnh; liên kết trong chuỗi giá trị còn rời rạc. Vùng nguyên liệu đạt chuẩn còn ít; tỷ lệ chế biến sâu còn thấp; thiếu thương hiệu quốc gia và công tác xúc tiến mở cửa thị trường còn hạn chế.

ThS Ngô Quốc Tuấn (Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) cho biết, dù đã xuất khẩu sang 122 quốc gia, Việt Nam chưa mở thêm hồ sơ kỹ thuật cho thị trường mới. EU là thị trường có thể tận dụng tốt hơn nhờ Hiệp định EVFTA.

Ông Đặng Phúc Nguyên đề xuất: "Ngành dứa cần chiến lược rõ ràng từ mở rộng vùng nguyên liệu, cải tiến giống, ứng dụng kỹ thuật, đến xây dựng thủy lợi. Nhà nước nên có chính sách tín dụng ưu đãi vì chi phí đầu tư ban đầu cao, khoảng 120 - 130 triệu đồng/ha".

Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhận định, thị trường dứa toàn cầu đang có “không gian mênh mông” với xu hướng tiêu dùng mạnh mẽ. Hiện nhiều nơi “không có hàng để bán” vì nhu cầu quá cao.

Dứa Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh, đặc biệt trong sản phẩm chế biến sâu. Nước dứa cô đặc của DOVECO đã xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia và được đánh giá cao. Khách hàng Nhật Bản sẵn sàng trả 4.000 USD/tấn, cao hơn 1.000 - 1.200 USD so với thị trường EU và Mỹ - minh chứng cho chất lượng và uy tín của dứa Việt.

Theo quy hoạch của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đến năm 2030, tổng diện tích trồng dứa dự kiến khoảng 60.000ha, với sản lượng ổn định khoảng 800 - 950 nghìn tấn/năm. Tuy nhiên, trước nhu cầu phát triển mạnh loại cây này, chắc chắn cần có sự điều chỉnh, cùng với những chương trình định hướng bài bản để biến dứa thành nông sản chủ lực, đóng góp vào tăng trưởng GDP và thúc đẩy xuất khẩu.