Những “cơn gió ngược” thử thách xuất khẩu Nghệ An

Đối diện với những "cơn gió ngược" gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu, tỉnh Nghệ An đang nỗ lực tập trung triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp cấp bách và dài hạn để hỗ trợ doanh nghiệp, quyết tâm thực hiện thắng lợi mục tiêu xuất khẩu năm 2025.

Sức ép liên tục gia tăng

Theo thông tin từ đại diện Sở Công Thương Nghệ An, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa 10 tháng trên địa bàn ước đạt hơn 3,7 tỷ USD, tăng 40,87% so với cùng kỳ năm ngoái, bằng 92,9% kế hoạch năm. Dự kiến, năm 2025 kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh sẽ đạt 4,4 tỷ USD, tăng 38,72% so với năm 2024, đạt 110% kế hoạch.

Một số mặt hàng xuất khẩu tăng khá, điển hình như: Thiết bị, linh kiện điện tử tăng 110,98%; hàng dệt may tăng 35,64%; giày dép các loại tăng 105%, dây điện và cáp điện tăng 18%;... Hàng hóa được xuất khẩu sang 145 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Các thị trường tiêu biểu: Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hồng Kông, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan,...

Tuy nhiên, qua đánh giá, hoạt động xuất khẩu của Nghệ An trong thời gian vừa qua vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Nguyên nhân được giới phân tích đưa ra, đó là bởi nhu cầu tiêu dùng thế giới giảm mạnh, nền kinh tế toàn cầu đang trong giai đoạn tăng trưởng chậm lại, tác động tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu tỉnh nhà.

"Các đơn hàng xuất khẩu có biến động lớn và thiếu sự ổn định. Hầu hết các đơn hàng theo hình thức chỉ định xuất sang thị trường Mỹ khiến doanh nghiệp bị phụ thuộc, khó chủ động sản xuất. Nhu cầu tiêu dùng trên thị trường quốc tế tiếp tục xu hướng giảm, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng lớn đến khả năng duy trì đơn hàng và sản xuất" - đại diện doanh nghiệp ngành dệt may cho hay.

Đối với ngành dăm gỗ, đại diện một doanh nghiệp cũng chia sẻ: Sản lượng dăm gỗ xuất khẩu giảm mạnh do nguồn cung nguyên liệu trong nước suy giảm và sự cạnh tranh thu mua giữa các cơ sở sản xuất. Trong khi đó, thị trường tiêu thụ chính là Trung Quốc hiện đang gặp khó khăn do giá bột giấy và giấy thành phẩm xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ giảm sâu, nhu cầu tiêu thụ giảm mạnh, đồng thời chịu ảnh hưởng từ các biện pháp thuế quan trong căng thẳng thương mại Mỹ - Trung.

Giới phân tích cũng nhận định, vấn đề lạm phát cao và chính sách thắt chặt tiền tệ tại nhiều quốc gia phát triển như: Mỹ, EU, Nhật Bản… đã kéo theo sức mua của người tiêu dùng yếu đi rõ rệt. Xung đột quân sự giữa Nga - Ukraine, căng thẳng tại Trung Đông và sự phức tạp trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung phần nào tiếp tục tạo áp lực lên chuỗi cung ứng toàn cầu, ảnh hưởng đến giá nguyên vật liệu đầu vào và thời gian vận chuyển quốc tế.

Điểm đáng lưu ý, từ đầu năm 2025 đến nay, các thị trường xuất khẩu lớn tăng cường áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, quy định xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng, yêu cầu truy xuất nguồn gốc, gây khó khăn trong việc duy trì và mở rộng thị phần xuất khẩu của cộng đồng doanh nghiệp Nghệ An.

Trong khi đó, nhiều vấn đề hạn chế còn tồn tại âm ỉ bấy lâu nay gây khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu đóng trên địa bàn như: Giá cước vận tải cao, tình trạng thiếu container và tắc nghẽn một số tuyến hàng hải chủ lực… vẫn tiếp diễn, ảnh hưởng đến chi phí và thời gian giao nhận hàng hóa của doanh nghiệp.

Đặc biệt, các quy định về phát thải carbon, tiêu chuẩn môi trường (như cơ chế điều chỉnh biên giới carbon - CBAM của EU) đang được siết chặt, trong khi doanh nghiệp địa phương còn hạn chế về năng lực đầu tư công nghệ xanh, chuyển đổi sản xuất sạch, dẫn tới khó đáp ứng tiêu chí của các thị trường cao cấp, đã ảnh hưởng đến hoạt động xuất, nhập khẩu.

Đơn cử như, một số nguyên phụ liệu đầu vào có yêu cầu kỹ thuật cao: Bảng mạch, chip, cuộn cảm,… hiện chưa thể gia công, sản xuất trong nước. Thực tế đã có những hợp đồng lắp ráp, sản xuất được ký kết nhưng không thực hiện được do năng lực kỹ thuật trong nước không đáp ứng, buộc phải chuyển sang Trung Quốc sản xuất. Khi nhập khẩu lại linh kiện để hoàn thiện sản phẩm tại Việt Nam, tỷ lệ hàm lượng giá trị khu vực (RVC) không đạt yêu cầu theo quy tắc xuất xứ, gây khó khăn trong việc hưởng ưu đãi thuế quan theo các FTA.

Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trên địa bàn lại đang nhận nhiều áp lực khi đầu ra gặp thách thức và thiếu vốn do chậm hoàn thuế. "Việc gạo bị áp thuế VAT 5% theo quy định mới tại Luật Thuế giá trị gia tăng 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025) không chỉ ảnh hưởng đến khả năng xoay vòng vốn, mà còn gây khó khăn trong việc thực hiện các thủ tục liên quan cho doanh nghiệp" - đại diện một công ty xuất khẩu gạo đánh giá.

Giải pháp cấp bách và dài hạn

Trong bối cảnh đầy rẫy những khó khăn và thách thức nêu trên, tỉnh Nghệ An vẫn đang nỗ lực hoàn thành mục tiêu tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt 4,5 tỷ USD. Tuy nhiên, để cụ thể hoá bằng hành động thì đòi hỏi các cấp ngành, chính quyền cần phải vào cuộc quyết liệt, thực thi các giải pháp mang tính cấp bách và chiến lược dài hạn nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, khơi thông hoạt động xuất khẩu trên địa bàn.

Về nội dung này, đại diện Sở Công Thương Nghệ An cho biết: Thời gian qua, đơn vị đã chủ động nắm bắt khó khăn của các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt các doanh nghiệp có hàng hóa xuất khẩu trực tiếp sang Hoa Kỳ, ảnh hưởng về lệnh áp thuế đối với việc xuất khẩu của doanh nghiệp: An Sơn Stone, May Minh Anh, Nafoods, Frescol Tuna, Kido Vinh, Luxshare, Thanh Thành Đạt…

Đồng thời, chỉ đạo các doanh nghiệp xuất, nhập khẩu đẩy mạnh phát triển thương mại biên giới, xuất khẩu hàng hóa thị trường Campuchia. Xây dựng nghị quyết hỗ trợ hoạt động xúc tiến thương mại cho các doanh nghiệp, trong đó đưa ra các chính sách cụ thể hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong hoạt động xúc tiến xuất khẩu; triển khai thực hiện Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc...

Ở góc độ doanh nghiệp, thời gian qua Nghệ An ghi nhận một số đơn vị chủ động mở rộng thị trường, tích cực tìm kiếm thêm bạn hàng mới nhằm gia tăng doanh số. Chẳng hạn, Công ty CP Vilaconic đã tăng cường xuất khẩu sang các nước có tiềm năng lớn Mỹ, Úc, Trung Đông, Châu Phi,… với những sản phẩm mang thương hiệu riêng của doanh nghiệp như: gạo ST25, gạo thơm Jasmine, nếp nương Lào,… và nhận được phản hồi rất tích cực.

"Không dừng lại ở lĩnh vực gạo, công ty hiện còn đa dạng hóa danh mục xuất khẩu với các sản phẩm nông nghiệp khác, bao gồm: Tiêu, cà phê, quế, hồi, hạt điều, tinh bột sắn,… cùng một số mặt hàng trong ngành công nghiệp như: Nhựa PVC nano, nhựa than tre… Qua đó, tạo nền tảng phát triển đa ngành, giảm thiểu rủi ro và tăng sức cạnh tranh toàn cầu" - ông Hoàng Văn Ngoạn, Tổng Giám đốc Công ty CP Vilaconic chia sẻ.

Tương tự, đối với ngành xuất khẩu hàng hoá khác, một số doanh nghiệp đóng trên địa bàn tỉnh Nghệ An cho biết hiện cũng đang lên phương án đa dạng hóa thị trường và đánh giá lại chiến lược sản xuất, xuất khẩu để chủ động giảm thiểu tác động tiêu cực khi phụ thuộc vào một thị trường. Đồng thời, tập trung nâng cao năng suất, chất lượng, hạ giá thành để cạnh tranh và khai thác các thị trường khác…

Năm 2025, Nghệ An phấn đấu tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 4,5 tỷ USD/mục tiêu Nghị quyết đại hội 1,765 tỷ USD, tăng 15,96% so với năm 2024; đạt mục tiêu giao tại Đề án "Phát triển xuất khẩu tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021 - 2025". Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 4 tỷ USD, tăng 26,11% so với năm 2024; đạt mục tiêu giao tại Đề án "Phát triển xuất khẩu tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021 - 2025".

Để đạt mục tiêu nêu trên, các giải pháp được ngành Công Thương đưa ra, bao gồm: Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, khai thác hiệu quả các cơ hội mở cửa thị trường thông qua hoạt động kết nối cung - cầu xuất khẩu, tổ chức các đoàn doanh nghiệp tham gia hội chợ, triển lãm trong nước, tổ chức diễn đàn kết nối cung - cầu, kết nối giao thương tại các thị trường xuất khẩu lớn như: Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU, ASEAN,...

Cùng với đó, xúc tiến xuất khẩu theo định hướng nhóm mặt hàng ưu tiên theo từng giai đoạn, phù hợp với diễn biến của kinh tế thế giới, tận dụng các cơ hội thị trường quốc tế cũng như thị trường trong nước. Tập trung rà soát để hỗ trợ đẩy nhanh tiến độ các dự án thu hút đầu tư nhằm đi vào sản xuất, xuất khẩu, nhất là các dự án công nghiệp trọng điểm của tỉnh, tạo nguồn hàng lớn cho xuất khẩu như: Sản xuất, lắp ráp ô tô; các dự án sản xuất linh kiện điện tử,...

Ngoài ra, phối hợp Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài để kịp thời cung cấp, xử lý các vướng mắc về xuất nhập khẩu, phòng vệ thương mại, rào cản kỹ thuật tại các nước để các đơn vị liên quan và doanh nghiệp của tỉnh có giải pháp ứng phó kịp thời. Tiếp tục đổi mới công tác xúc tiến thương mại, ứng dụng công nghệ AI để tìm kiếm thị trường, khuyến khích doanh nghiệp đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa thông qua các sàn giao dịch thương mại điện tử như Amazon, Alibaba,...