Nghệ An nắm bắt "tấm vé vàng" Halal: Tiềm năng tỷ đô và những thách thức cần vượt qua

Các đồng chí: Hoàng Phú Hiền - Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; Nguyễn Quý Linh - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ; Võ Thị Nhung - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì hội thảo. Tham dự hội thảo có lãnh đạo các Sở, ngành, đơn vị cùng các chuyên gia, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.

Mục đích thiết thực của hội thảo là cung cấp thông tin thị trường Halal, nghiên cứu hệ thống tiêu chuẩn Halal quốc tế, đồng thời phân tích, đánh giá thực trạng và tiềm năng tham gia thị trường Halal của Nghệ An. Việc tổ chức hội thảo có ý nghĩa thiết thực, không chỉ mở ra một hướng phát triển mới cho doanh nghiệp Nghệ An, mà còn khẳng định vai trò tiên phong của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong việc đưa sản phẩm của tỉnh ra thị trường toàn cầu.

Thị trường Halal: Quy mô khổng lồ và tốc độ tăng trưởng phi mã

Thị trường Halal toàn cầu đang nổi lên như một cơ hội chiến lược không thể bỏ qua đối với Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng. Theo định nghĩa, ngành Halal bao gồm các sản phẩm "được cho phép," "hợp pháp" để sử dụng theo Luật Hồi giáo, với các yêu cầu rất nghiêm ngặt về thành phần, chế biến và vận chuyển. Ngành công nghiệp Halal bao trùm cả các sản phẩm thiết yếu của cuộc sống và các lĩnh vực dịch vụ.

Quy mô của thị trường này là vô cùng lớn, dựa trên dân số Hồi giáo toàn cầu hiện đã đạt khoảng 1,94 tỷ người, chiếm gần 1/4 dân số thế giới. Dự báo cho thấy, đến năm 2030, dân số Hồi giáo sẽ tăng lên khoảng 2,18 tỷ người, chiếm gần 30% dân số toàn cầu. Đi kèm với sự tăng trưởng dân số là sức tiêu dùng khổng lồ: quy mô tiêu dùng Halal dự kiến đạt 3.000 tỷ USD vào năm 2025 và vượt ngưỡng 5.000 tỷ USD vào năm 2030.

Với quy mô và tốc độ tăng trưởng nhanh chóng này, thị trường Halal là một cơ hội rất lớn cho Việt Nam trong việc mở rộng xuất khẩu hàng hóa, thu hút đầu tư, phát triển ngành du lịch phục vụ du khách Hồi giáo, và tăng cường quan hệ hợp tác với 57 quốc gia thành viên Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) cùng nhiều thị trường tiềm năng khác.

Giám đốc Trung tâm Chứng nhận Halal Quốc gia, Ramlan Bin Osman, đã nhấn mạnh rằng thị trường Halal toàn cầu đại diện cho một cơ hội đáng kể để Việt Nam đa dạng hóa xuất khẩu và đảm bảo các nguồn doanh thu mới.

Cơ sở Quốc gia và lợi thế tiềm năng của Nghệ An

Để tạo đà cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, ngày 14/02/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 10/2023/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030". 

Đây là chủ trương quan trọng thúc đẩy phát triển ngành Halal một cách bài bản và chuyên nghiệp. Các biện pháp chủ động của chính phủ, bao gồm việc thành lập Trung tâm Chứng nhận Halal Quốc gia (HALCERT) và phát triển các tiêu chuẩn Halal Quốc gia, được coi là nền tảng để xây dựng một khuôn khổ Halal đáng tin cậy và được quốc tế công nhận.

Việt Nam hiện đã có khoảng gần 1.000 doanh nghiệp được chứng nhận Halal, với khoảng 20 mặt hàng xuất khẩu chính vào thị trường này. Xuất khẩu Halal chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ, trong đó, thủy sản chiếm tỷ trọng lớn nhất (40-45%), tiếp theo là thực phẩm chế biến (30%), sữa (15%), và mỹ phẩm cùng dược phẩm (10%).

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Phú Hiền nhận định rằng, từ tầm nhìn chiến lược Quốc gia này, Nghệ An có cơ sở quan trọng để nắm bắt cơ hội, đa dạng hóa thị trường và nâng tầm thương hiệu nông sản Việt Nam ra thế giới Hồi giáo.

Nghệ An, với thế mạnh là vùng đất nông nghiệp, thủy sản, chế biến thực phẩm và du lịch, có đầy đủ tiềm năng để bước vào chuỗi giá trị Halal toàn cầu. Tỉnh Nghệ An có lợi thế nông nghiệp đa dạng và đã hình thành vùng nguyên liệu quy mô lớn.

Một số sản phẩm của Nghệ An được xác định là có lợi thế đặc biệt để tham gia thị trường Halal bao gồm: Thủy sản, sản phẩm chăn nuôi, nông sản chế biến, gia vị và thảo mộc. Cụ thể, các sản phẩm trọng điểm được đề xuất xây dựng chiến lược bao gồm sữa, chè, thủy sản, nông sản chế biến, gia vị, dược liệu và du lịch Halal.

Nhiều đơn vị tại Nghệ An đã đi trước một bước và đã được cấp chứng chỉ Halal, điển hình như: Công ty Cổ phần Thuỷ sản Vạn Phần Diễn Châu, Công ty TNHH Chè Trường Thịnh, Công ty TNHH chè truyền thống, Nhà máy chè Thành Đạt, Công ty Cổ phần sữa TH, Nhà máy chế biến nước tinh khiết, thảo dược và nước hoa quả Núi Tiên của TH, Công ty cổ phần Nafoods Group, và Nhà máy chế biến nước dứa xuất khẩu của Tổng công ty CP thực phẩm Nghệ An. Sự hiện diện của các doanh nghiệp lớn và sản phẩm đa dạng này là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng hiện hữu của Nghệ An.

Chiến lược hành động: Xây dựng chuỗi giá trị Halal hoàn chỉnh

Mặc dù thị trường Halal hứa hẹn cơ hội tỷ đô, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng vẫn đối diện với nhiều rào cản.

Về mặt quốc gia, doanh nghiệp Việt Nam gặp khó khăn do chi phí đầu tư ban đầu cao. Đối với Nghệ An, các hạn chế còn bao gồm: thiếu thông tin về thị trường Halal quốc tế, quy trình xin cấp chứng nhận Halal phức tạp, và nguồn nhân lực am hiểu về Halal còn hạn chế. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp còn thiếu hiểu biết về văn hóa thị trường Halal và thiếu một hệ thống chứng nhận Halal đồng bộ.

Để thành công trong việc định vị thương hiệu, Nghệ An cần phải khắc phục những khoảng trống này, đặc biệt là việc xây dựng sự tin cậy và chuẩn mực trong sản phẩm.

Để cụ thể hóa các cơ hội, các chuyên gia và lãnh đạo tỉnh đã đề xuất một lộ trình chiến lược rõ ràng. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Phú Hiền đã đề nghị các Sở, ngành, địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, xây dựng chương trình đào tạo để giúp doanh nghiệp hiểu rõ tiêu chuẩn Halal, quy trình chứng nhận và văn hóa tiêu dùng Hồi giáo.

Các giải pháp cụ thể được đề xuất để tỉnh sớm hình thành ngành công nghiệp Halal địa phương bao gồm: Xây dựng Chiến lược Sản phẩm Trọng điểm: Tập trung vào các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh cao như sữa, chè, thủy sản, nông sản chế biến, gia vị, dược liệu và du lịch Halal, hướng đến các thị trường tiềm năng như Trung Đông, Malaysia, Indonesia, UAE và Ấn Độ; Chuẩn hóa Vùng Nguyên liệu và Công nghệ: Yêu cầu quy hoạch vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế như VietGAP/GlobalGAP và tiêu chuẩn Halal. 

Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ số và truy xuất nguồn gốc bằng blockchain để kiểm soát quy trình sản xuất và đảm bảo tính minh bạch, chuẩn mực; Đào tạo Nguồn nhân lực: Xây dựng đội ngũ tư vấn, chuyên gia và cán bộ kỹ thuật Halal tại địa phương để phục vụ cho việc phát triển và chứng nhận; Hoàn thiện Chuỗi Giá trị và Xúc tiến Thương mại: Xây dựng một chuỗi giá trị Halal khép kín và hoàn chỉnh, từ nguyên liệu - chế biến - chứng nhận - logistics - đến xúc tiến thương mại. Tỉnh cam kết tổ chức các hội chợ, diễn đàn Halal, tham gia các sự kiện quốc tế, và thiết lập cơ sở dữ liệu về sản phẩm và doanh nghiệp Halal của Nghệ An.

Xây dựng thương hiệu "Halal Nghệ An - tin cậy, chuẩn mực, bền vững"

Một trong những mục tiêu quan trọng nhất là xây dựng thương hiệu "Halal Nghệ An - tin cậy, chuẩn mực, bền vững". Điều này đòi hỏi sự liên kết chặt chẽ và đồng bộ hóa giữa các chủ thể kinh tế.

UBND tỉnh kêu gọi liên kết giữa các doanh nghiệp trong tỉnh với các tập đoàn lớn để hình thành chuỗi cung ứng khép kín. Đặc biệt, tỉnh khuyến khích các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, làng nghề OCOP tham gia mô hình "cụm sản xuất Halal," kết nối thông qua nền tảng số và thương mại điện tử.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Phú Hiền đã ghi nhận những ý kiến sâu sắc và cam kết rằng tỉnh sẽ đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp, viện, trường và chuyên gia để cụ thể hóa các nội dung Hội thảo thành chương trình hành động của tỉnh giai đoạn 2025-2030, gắn với chiến lược phát triển xuất khẩu và hội nhập kinh tế quốc tế.

Có thể thấy, thị trường Halal là một "tấm vé vàng" mang lại cơ hội đa dạng hóa thị trường và nâng cao thương hiệu nông sản quốc gia. Với lợi thế về nguồn nguyên liệu dồi dào và sự cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo tỉnh, Nghệ An đang đặt những bước chân chiến lược đầu tiên để định vị mình như một trung tâm cung ứng Halal đáng tin cậy, chuẩn mực và bền vững trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Các biện pháp chủ động này là cần thiết để đảm bảo rằng Nghệ An không chỉ khai thác mà còn phát triển ngành Halal một cách có hệ thống, tận dụng triệt để tiềm năng kinh tế to lớn này.